Wednesday, March 3, 2010

ေနနှင့်လ ၊ ေရွှနှင့်ြမ

ေနနှင့်လ ၊ ေရွှနှင့်ြမ ။ ။ ေနနှင့်လ ၊ ေရွှနှင့်ြမသည် လိုက်ဖက်တင့်တယ်သကဲ့သို့ ချစ်သူဇနီးေမာင်နှံနှစ်ဦးသည် လိုက်ဖက်တင့်တယ်သည်။

“အစ်ကိုြကီး ဘီအက်စီ ၊ အသွယ် ဘီေအဆိုရင် ေနနှင့်လ ၊ ေရွှနှင့်ြမလို အဆင်ေြပြပီး အိမ်ေထာင်ေရးဘက်မှာ သရဖူေဆာင်းနိုင်စရာ အေြကာင်းရှိပါတယ်။”
ကျမ်းကိုး ။ ။ [၁၃၁၈] ြမတ်ရတနာ၊ ၂၊ ၁၂။ ၁၇။

ြမန်မာစာ ြမန်မာစကား
http://myanmarsar.zaung.net

ေနေတာ့ ပျဉ်ေထာင် ၊ စားေတာ့ ချဉ်ေပါင်

ေနေတာ့ ပျဉ်ေထာင် ၊ စားေတာ့ ချဉ်ေပါင် ။ ။ လူြမင်သူြမင် ေနထိုင်ရာတွင် ပျဉ်ေထာင်အိမ်ြကီးနှင့် တခမ်းတနားရှိေသာ်လည်း လူမြမင်သည့် စားေသာက်မှုတွင်မှု ချဉ်ေပါင်ဟင်းသာ စားေနရသကဲ့သို့ အများအြမင်တွင် ြကွယ်၀ဟန်ရှိေသာ်လည်း အမှန်တကယ်မူ ချို့ချို့ငဲ့ငဲ့ ြဖစ်ေနသည်။

ေရွှေကျာင်းေြပာင်ေြပာင် ၀မ်းေခါင်ေခါင်-နှင့် အတူတူ။

ြမန်မာစာ ြမန်မာစကား
http://myanmarsar.zaung.net

Tuesday, March 2, 2010

ေနြမင့်ေလ အရူးရင့်ေလ

ေနြမင့်ေလ အရူးရင့်ေလ ။ ။ ေနြမင့်၍ ပိုပူလာေလေလ စိတ်မနှံ့သူများ ပို၍ စိတ်ေဖာက်လာေလေလ ြဖစ်သကဲ့သို့ အချိန်ြကာ ြမင့်ေလေလ အေြခအေန ပိုဆိုးလာေလေလ ြဖစ်သည်။

“ေနြမင့်ေလ အရူးရင့်ေလ ဆိုေသာ စကားကဲ့သို့ ခင်ခင်နုမှာလည်း ရက်နီးေလေလ မချုပ်တည်းနိုင်ေလြဖစ်ကာ အခန်းထဲမှ မထွက်ဘဲ ကျိတ်၍ ငိုရသည်မှာလည်း အခါခါ ....”
ကျမ်းကိုး။ ။ [၁၂၇၈] တင်ြမ ၊ တ။ ၂၈၉။

“ေနြမင့်ေလ အရူးရင့်ေလဆိုသည့် စကားကဲ့သို့ ြကာေလေဆွးေလြဖစ်ရှိကာ ေနေလေသာေြကာင့်.....”
ကျမ်းကိုး။ ။ [၁၂၈၄] ဒဂုန်၊ ၃၊ ၂၇။ ၁၂၆။

ြမန်မာစာ ြမန်မာစကား
http://myanmarsar.zaung.net

ေနပူတုံး စပါးလှန်း

ေနပူတုံး စပါးလှန်း ။ ။ ေနပူစဉ် စပါးလှန်းရသကဲ့သုိ့ အေြခအေနေပးစဉ် လုံ့လစိုက်၍ အခွင့်အေရးကို အသုံးချရသည်။ မိုးရွာတုန်း ေရခံ။ လသာတုန်း ဗိုင်းငင်-တို့နှင့် အတူတူ။

“ေနပူတုန်း စပါးလှန်း ဆိုတာလို သာသနာေတာ်ေန၀န်း ထွန်းလင်းတဲ့ အခိုက်အခါ ကိုယ်ေရးဆိုင်ရာ ပုညြကိယာဆိုတဲ့ ကိုယ့်လုပ်ငန်းကို ကိုယ်တိုင်ြကိုးပမ်းဖို့ အေရးြကီးြကတယ်။”
ကျမ်းကိုး။ ။[၁၂၈၁-ခန့်] ေကာေဒ။ ၄၇။

ြမန်မာစာ ြမန်မာစကား
http://myanmarsar.zaung.net

နူရာ ၀ဲစွဲ ၊ လဲရာ သူခိုးေထာင်း

နူရာ ၀ဲစွဲ ၊ လဲရာ သူခိုးေထာင်း ။ ။ နူနာေရာဂါ စွဲကပ်ေနရာတွင် ယားယံေသာ ၀ဲနာထပ်ေပါက်သကဲ့သို့ လဲကျရာတွင် သူခိုးက တံေတာင် နှင့် ေထာင်းြပန်သကဲ့သို့ ဒုက္ခြဖစ်ေနရာတွင် ေနာက်ထပ်ဒုက္ခတစ်မျိုး ထပ်ဆင့် ေပါ်လာြပန်သည်။

“ဂျိုက်သိုးထူရာတွင် ေတာင်ငူနာ ေမှာင့်သည် ၊ နူရာတွင် ၀ဲစွဲသည် ၊ လဲရာတွင် ချစ်ခုံနှင့် ေဆာင်မိသည်။”
ကျမ်းကို။ ။ [၁၁၅၂-ခန့်] ကျည်း။ ၁၃၆။

“နူရာ ၀ဲစွဲ ၊ လဲရာ သူခိုးေထာင်း ဆိုသကဲ့သို့ ဒုက္ခများသည် တစ်ခုြပီးတစ်ခု ဆက်၍ဆက်၍ ေပါ်ေပါက်လာကုန်၏။”
ကျမ်းကိုး ။ ။ [၁၂၉၆] ဒဂုန် ၊ ၁၆၃။ ၁၄၀။

“ဗုံးေတွ၊ အေြမာက်ေတွ ၊ စက်ေသနက်ေတွြကားက ေြပးရလွှားရနဲ့ေပါ့ကွယ်။ ဒီအထဲ နူရာ ၀ဲစွဲ ၊ လဲရာ သူခိုးေထာင်း ဆိုသလို ေရာဂါဆိုးြကီးေတွက လူေတွကို နှိပ်စက်လိုက်ေသးတယ်။”
ကျမ်းကိုး။ ။ [၁၃၂၃-ခန့်] ေမေကျာ့၊ ဒု ။ ၂၆၄။

ြမန်မာစာ ြမန်မာစကား
http://myanmarsar.zaung.net

ေန၀င်မှ စပါးလှန်း

ေန၀င်မှ စပါးလှန်း ။ ။ ေန၀င်မှ စပါးလှန်းသကဲ့သို့ လုပ်ရမည့်အလုပ်ကို အချိန်လွန်မှ ြပုလုပ်သည်။ (မိုးေသာက်မှ ြကက်တင်၊ ေန၀င်မှ စပါးလှန်း - ဟူ၍လည်းတွဲသုံးေလ့ရှိသည်။)

“အရွယ်လွန်ြပီး၊ အိမ်ေထာင်ရှိလည်း၊ သူသိသူြမင်၊ ပွဲသဘင်၀ယ်၊ ေန၀င်စပါး၊ လှန်းေသာလားသို့၊ လူများတကာ၊ ြပည်စရာကို၊”
ကျမ်းကိုး။ ။[၈၈၅] ကိုး* ၂၁၆။

“သူမိုက်တို့ ဉာဏ်ေပါက်မှာ၊.....မိုးေသာက်မှ ြကတင်၊ ေန၀င်မှ စပါးလှန်း၊ ဥဒါန်းတွင်ရစ်သို့၊ မြဖစ်စိမ့်ငှာ၊”
ကျမ်းကိုး။ ။[၁၁၈၀] ဥက္ကံ။ ၂၅။

ြမန်မာစာ ြမန်မာစကား
http://myanmarsar.zaung.net

နီးရာဓား ေြကာက်ရ

နီးရာဓား ေြကာက်ရ ။ ။ ဓားချင်းတူေသာ်လည်း မိမိအနားတွင် ရှိေသာ ဓားကို ပိုေြကာက်ရသကဲ့သို့ အန္တရာယ်ေပးနိုင်သူချင်း တူေသာ်လည်း မိမိအား လက်ငင်း အန ္တရာယ်ေပးမည့်သူကို ပို၍ေြကာက်ရသည်။

“ြပည်ပြပည်တွင်း ၊ ခပင်းလူများ ၊ ညီေထွးအားလှျင် ၊ ဓားသွားနီးရာ ၊ ေြကာက်အပ်စွာဟု ၊ တို့မှာဖိုရွံ့ ၊ မေစ၀ံ့၍ ၊”
ကျမ်းကိုး။ ။ [၉၈၁] သံ* ၁၂၉

“ဟိုဘက်က လာလည်း ဆီးြပီး ရှိခိုးရ ၊ ဒီဘက်က လာလည်း ဆီးြပီးရှိခိုးရ ၊ ဓားသွားနီးရာ ၊ နီးရာဓားကို ေြကာက်ေနရတာမို့ ခက်ပါတယ်ကွာ.....”
ကျမ်းကိုး။ ။ [၁၃၁၀] ပေဒသာ ၊၁ ၊ ၁၀။ ၁၆၃။

ြမန်မာစာ ြမန်မာစကား
http://myanmarsar.zaung.net

နငယ် အြမီးတပ်

နငယ် အြမီးတပ် ။ ။ ေရးထားေသာ နငယ်ကို မလိုဘဲလျက် အြမီးရှည်ရှည် ြပင်ဆွဲသကဲ့သို့ ြပီးစီးြပီြဖစ်ေသာ လုပ်ငန်းတစ်ခုတွင် မလိုဘဲလျက် ၀င်ကွန့်သည်။

ြမန်မာစာ ြမန်မာစကား
http://myanmarsar.zaung.net

အုံပုန်း

“အုံပုန်း”
(ခံစားမှုကို ဖုံး၀ှက်မျိုသိပ်ထားသူ ၊ ဆိတ်ကွယ်ရာ၌သာ အြပစ်ကျူးလွန်တတ်သူ)
စိတ်ထဲတွင် ြဖစ်ေပါ်ခံစားရသမှျ အလိုဆန္ဒ အယူအဆ စသည်တို့ကို အုံ၀ှက် သိုသိပ် ပုန်းကွယ်ေနေစြပီး မထုတ်မေဖာ်ဘဲ ေနတတ်သူကို အုံပုန်းဟု ေခါ်သည်။ ထိုသူမျိုးသည် အြပင်သို့ မဖွင့်ေဖာ်ေသာ်လည်း စိတ်တွင်း၌ ခံစားမှုတစ်ရပ်ရပ်ကို မျိုသိပ်ေအာင့်အည်းခံစားေနသူသာ ြဖစ်သည်။ ထိုသူမျိုးကို အြပစ်ဆိုေသာ သေဘာြဖင့်သုံးသည်။

ြမန်မာစာ ြမန်မာစကား
http://myanmarsar.zaung.net

Monday, March 1, 2010

အပွင့်ကားသည်

“အပွင့်ကားသည်”
(ကားချဲ့ေြပာဆိုသည် ၊ အကျယ်ချဲ့၍ ြပုလုပ်သည်)
ပန်းပွင့်၏ ဖလပ်များ စွင့်ကားထွက်သည်ကို တင်စားေသာအားြဖင့် ကားချဲ့မွမ်းမံ၍ အကျယ်တ၀င့် ြပုလုပ်ြခင်းတို့ကို တင်စား၍ ဆိုသည်။

ြမန်မာစာ ြမန်မာစကား
http://myanmarsar.zaung.net

အထအနေကာက်သည်

“အထအနေကာက်သည်”
(စိတ်ေကာက်သည်)
ထိုစကားမှာ “အတ္ထ အနက် ေကာက်သည်” ဟူေသာစကားနှင့် အလားတူပင် သုံးြကသည်။ သို့ရာတွင် “ေကာက်”ဟူေသာစကားကို ေကာက်ဟူသည်ဟူေသာ အနက်အစား ေကာက်ေကွ့သည်ဟူေသာ အနက်ြဖင့် စိတ်ေကာက်သည့် အဓိပ္ပာယ်ြဖင့်သုံးနှုန်းြကသည်။ အကျအနေကာက်တတ်ြခင်းမှာ စိတ်ေကာက် လွယ်ြခင်းလည်းြဖစ်၍ သေဘာတူညီမှု ရှိေလသည်။

ြမန်မာစာ ြမန်မာစကား
http://myanmarsar.zaung.net

အတိုင်းလှည့်ညီသည်

“အတိုင်းလှည့်ညီသည်”
(အဖက်ညီသည်)
အတိုင်းအေဖာ်ညီသည်ဟူေသာ စကားနှင့် တူသည်။ လှည်းများတွင် အတိုင်နွားဟူ၍ နွားေြပး နွားလိုက် ဖက်ညီေအာင် တပ်ဆင်ရသည်ြဖစ်ရာ လှည်းနွားတပ်ပုံကိုစွဲ၍ နှစ်ဖက် လိုက်ညီသည့် ကိစ္စများတွင် တင်စား၍ သုံးသည်။

ြမန်မာစာ ြမန်မာစကား
http://myanmarsar.zaung.net

အဆန်ေချာင်

“အဆန်ေချာင်”
(အနှစ်မရှိသူ)
ေြမပဲေတာင့်များတွင် အေတာင့်နှင့်အမှျ အသားြပည့်ေသာ အေစ့အဆန်များ ၊ ေအာင်ြမင်ြဖစ်ထွန်းမှ အမျိုးေကာင်း၍ တန်ဖိုးရှိသည်။ လှုပ်ြကည့်၍ အထဲကအဆန်ေချာင်ေနပါမှု အြမင်ဖွံ့ထွား၍ အခံွသာရှိြပီး အဆန်မြပည့်တတ်ေပ။ ထိုနည်းတူ အြပင်ဟန်ရှိေသာ်လည်း အတွင်း၌ ဉာဏ်ပညာဥစ္စာ အရည်အချင်း စသည်မရှိသူ လူဟန်ေဆာင် လူေပါ်ေကျာ့များကို တင်စားသုံးသည်။

ြမန်မာစာ ြမန်မာစကား
http://myanmarsar.zaung.net

အရူးလွယ်အိတ်

“အရူးလွယ်အိတ်”
(အမျိုးမျိုး စုေပါင်းေရာေထွးပါ၀င်ေနေသာအရာ)
သူရူးများမှာ မိမိတို့တွင်ရှိေသာ လွယ်အိတ်ထဲသို့ ေကာက်၍ ရတတ်သမှျ အရာ၀တ္ထုအားလုံးကို စုေပါင်းထည့်သွင်းထားေလ့ရှိရာ ထိုသေဘာကို တင်စား၍ အသုံးတည့်ေအာင် ထုတ်နုတ်သုံးစွဲနိုင်ေအာင် စုေဆာင်းမှတ်သားရသမှျ စာတိုေပစ ြကားမှတ်သမှျ ဗဟုသုတတို့ ေရာြပွမ်းစုသွင်းထားေသာ စာေပကျမ်းမျိုးကို တင်စား၍ ေခါ်ဆိုသည်။

ြမန်မာစာ ြမန်မာစကား
http://myanmarsar.zaung.net

ဟိတ်ထုတ်သည်

“ဟိတ်ထုတ်သည်”
(ြကွား၀င့်သည် ၊ ဂုဏ်ေဖာ်သည်)
စာေပစီကုံးရာတွင် ပမာဏ ၊ ပဋိညာဉ် ၊ နိဒါန်း ၊ ဟိတ် ၊ ဥပမာ ၊ သက် ၊ နိဂုံး စသည်တို့ ပါ၀င်ေလ့ရှိရာ ေရးသားလိုရင်း ပဓာနအေြကာင်းအချက် ဟိတ်အပိုင်း (ေဟတွ)ကို ဖွင့်ထုတ်ေရးသားသည်ကို ဟိတ်ထုတ်သည်ဟုဆိုရာ ထိုစကားကိုစွဲ၍ မိမိအစွမ်းအစ ၊ ဂုဏ်ပကာသနကို ဖွင့်ထုတ်ြကွား၀င့်ြခင်းကို ဟိတ်ထုတ်သည်ဟု တင်စားဆိုသည်။

ြမန်မာစာ ြမန်မာစကား
http://myanmarsar.zaung.net

သဲေရကျသည်

“သဲေရကျသည်”
(အချည်းနှီး အကျိုးမထင်ြဖစ်သည်)
သဲထဲသို့ ေရေလာင်းချေသာအခါ ထိုေရသည်မျက်နှာြပင်ေပါ်တွင် တင်၍မေနဘဲ သဲထဲသို့ စုတ်၀င်သွားေသာ သေဘာရှိေလသည်။ ထိုသေဘာကို တင်စား၍ တစ်စုံတစ်ခုကို ြကိုးစားအားထုတ်ရာတွင်ြဖစ်ေစ ၊ ေကျးဇူးြပုရာတွင်ြဖစ်ေစ ၊ အကျိုးမထင်ကျန် ၊ အရာမတင်ကျန်ဘဲ အချည်းအနီှး ြဖစ်ရသည့်အခါ သဲေရကျသည်ဟုဆိုသည်။

ြမန်မာစာ ြမန်မာစကား
http://myanmarsar.zaung.net

သေရပွဲ

“သေရပွဲ”
(အရှုံးအနိုင်မရှိသည့်ပွဲ)
(မွန်စကား) (စရာ) ။ မည်သည့်ဘက်ကမှျ အရှုံးအနိုင်မရှိ ၊ နှစ်ဖက် ေြခစွမ်းလက်စွမ်းညီ ဉာဏ်စွမ်းညီ အြပီးသတ်ေသာ ကစားပွဲဟူသမှျကို သေရပွဲဟုေခါ်သည်။ နှစ်ဖက်ဂုဏ် သေရပျက်ေသာ ပွဲဟုဆိုလိုသည်။

ြမန်မာစာ ြမန်မာစကား
http://myanmarsar.zaung.net

သပိတ်ေမှာက်သည်

“သပိတ်ေမှာက်သည်”
(ဖယ်ြကဉ့်သည်)
ရဟန်းေတာ်များသည် ဆွမ်းဘုဉ်းေပးြပီးေနာက် သပိတ်ကိုစင်ြကယ်ေအာင် ေဆးေြကာကာ ေမှာက်၍ထားေလ့ရှိေလသည်။ သပိတ်ေမှာက်ြခင်းသည် ေနာက်တစ်ေန့အာရုံမတက်မီအထိ ေနာက်ထပ် ဆွမ်းေဘာဇဉ် ဘုဉ်းေပးြခင်းမြပုေတာ့ြပီဟူ၍ ပါဋိညာဉ်ြပုသည်နှင့် တူေသာေြကာင့် တစ်စုံတစ်ရာ မြပုလုပ်လိုဘဲ ြငင်းပယ်ေရှာင်ြကဉ်ေသာ ဆန္ဒြပသည့်အခါ သပိတ်ေမှာက်သည်ဟု တင်စား၍ဆိုြကသည်။

ြမန်မာစာ ြမန်မာစကား
http://myanmarsar.zaung.net